Wielerrondes in Amsterdam
Door corona heeft het stilgelegen, maar inmiddels worden er weer wielerrondes gereden in een aantal Amsterdamse buurten. De evenementen grijpen terug op een oude traditie: rond 1950 hadden veel buurten hun eigen ronde.
De opzet was eenvoudig. Er werd een kort parcours uitgezet en de renners moesten dit rondje tientallen keren afleggen, zodat ze totaal 80 tot 100 kilometer reden (‘nieuwelingen’ reden vaak een kortere afstand). De organisatie was in handen van wielerclubs als Olympia, Le Champion (tegenwoordig bekend van de Dam-tot-Damloop), Ulysses, De Germaan en De Gazelle.
Onder de deelnemers waren wielrenners met internationale overwinningen op hun naam, maar ook buurtjongens die het wielrennen hadden geleerd op een gewone fiets met een krom stuur erop. Vrouwen deden niet mee - die kregen in Nederland geen licentie en zochten hun heil in België.
De rondes waren enorm populair. Er kwamen regelmatig tienduizenden mensen op af en de buurt was vaak betrokken bij de organisatie. In 1948 schreef de Volkskrant over de Ronde van de Eilanden: “De directie van Van Vollenhoven’s bierbrouwerij stond spontaan kleedkamers voor de deelnemers af en buurtbewoners stelden zóveel premies beschikbaar, dat er zelfs moest worden geweigerd.”
Het meest populair was misschien wel de Grachtenrace, een race voor slagersjongens op transportfietsen van het Thorbeckeplein naar de Jordaan. De jongens fietsten zo fanatiek door de bochten dat er nog wel eens iemand in de gracht terechtkwam. De editie van 1949 haalde het Polygoonjournaal, net als later de Ronde van de Markthallen.
Door hun populariteit waren de rondes een interessant werkterrein voor communistisch geöriënteerde vredesinitiatieven. Bij de Ronde van het Staatsliedenkwartier werd bijvoorbeeld steun opgehaald voor de Verklaring van Stockholm tegen atoomwapens. Tweeënvijftig renners plaatsten hun handtekening, waaronder de winnaar. Daar werd dan weer verslag van gedaan door De Waarheid, een krant die sowieso veel aandacht besteedde aan de Amsterdamse straatrondes.
Bij de wedstrijden werd toegang geheven en de opbrengst was bestemd voor een goed doel. Dat was bijvoorbeeld de tuberculosebestrijding, of een steunfonds voor oude werknemers van de Markthallen. Vaak ging de opbrengst naar de lokale speeltuinvereniging, die het geld bijvoorbeeld gebruikte voor de organisatie van een Sint-Nicolaasfeest. In 1953 werd een speciale editie georganiseerd van de Ronde van de Eilanden, ten behoeve van de slachtoffers van de Watersnoodramp.
In 1955 werd het opeens verboden om toegang te heffen op de openbare weg en niet lang daarna werd een verbod op straatrondes afgekondigd. Dat kan waarschijnlijk niet los worden gezien van de groeiende dominantie van de auto. De straat was niet langer van de buurt; voortaan stond de automobilist centraal.
Sindsdien is sporadisch geprobeerd om weer straatrondes te organiseren. Le Champion probeerde het in de jaren zeventig in de Bijlmermeer, maar kreeg geen toestemming om een stukje straat af te zetten. In 2012 pleitte stadsdeelpoliticus Michèl Tromp voor een jaarlijkse wielerronde in Nieuw-West, maar het stadsdeel kon niemand vinden die zoiets wilde organiseren.
In 2017 namen buurtbewoners het initiatief om de Ronde van de Orteliusstraat nieuw leven in te blazen. Andere buurten volgden. Net als vroeger zijn deze straatrondes een sportevenement, maar ook een buurtfeest. Wel is de vorm veranderd: er worden meer wedstrijden op een dag gereden, over kortere afstanden. De hedendaagse rondes hebben wortels in de cultuur van de fietskoeriers en worden vaak gereden op zogenaamde fixies. Dat doet weer denken aan de bezorgjongens van vroeger, die hun wedstrijden reden op doortrappers.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen in OEK, het tijdschrift van de Amsterdamse afdeling van de Fietsersbond. De belangrijkste bronnen zijn het krantenarchief Delpher en de serie boeken van Bertus Raats over Amsterdams wegwielrennen. Informatie over hedendaagse straatrondes is te vinden op rondesvanamsterdam.nl. Wil je weten of er vroeger wedstrijden werden gereden in jouw straat? Kijk dan op deze kaart.