Internetconsultaties vaak tijdens vakantie

Met het Pythonpakket internetconsultatie kan je gegevens over internetconsulaties downloaden en analyseren. Hieronder twee voorbeelden van wat je ermee kan.

Timing van internetconsultaties

In juli werd een consultatie georganiseerd over hervorming van de huurtoeslag. Woonopstand vroeg zich af waarom deze raadpleging tijdens de zomervakantie werd gehouden. Dit komt vaker voor:

• In 2020 spraken landbouworganisaties van een zeer ongelukkige timing bij een consultatie over meststoffen. Doordat de consultatie tijdens de vakantie werd gehouden, was het lastig om onderling af te stemmen over de reacties;
• In 2016 viel een consultatie over de Omgevingswet samen met de vakantie. «Onbegrijpelijk, voor zo’n belangrijke wet, ook al stond de consultatie extra lang open,» vonden gemeenten;
• En in 2014 was er een consultatie over de toenmalige Wet Openbaarheid van Bestuur. Heel fijn zo in de zomervakantie, merkte Dimitri Tokmetzis op.

Zijn dit incidenten, of is er een patroon? Die vraag valt eenvoudig te beantwoorden:

De grafiek laat zien dat er in de loop van het jaar piekmomenten zijn waarop relatief veel consulaties open worden gesteld. Die piekmomenten vallen min of meer samen met het begin van de zomervakantie, Sinterklaas, en Kerst.

Over de verklaring valt alleen te speculeren. Misschien worden consultaties over controversiële onderwerpen soms bewust tijdens de vakantie gehouden. Sowieso lijkt het plausibel dat er voor de vakantie snel nog wat consultaties worden uitgezet, om te voorkomen dat het wetgevingstraject vertraging oploopt.

Overigens is het wel weer zo dat consultaties tijdens vakanties door de bank genomen wat langer openstaan. De onderstaande grafiek laat dit zien.

Als je kijkt naar het aantal reacties, dan is er geen duidelijk verschil tussen consultaties tijdens vakanties en andere consultaties. Dat betekent niet per se dat het niet uitmaakt wanneer een consultatie wordt gehouden. In theorie is het mogelijk dat er tijdens de vakantie vaker consultaties zijn over controversiële onderwerpen, waarop op een ander moment misschien meer reacties zouden zijn gekomen.

Reacties op specifieke consultaties

Soms mobiliseren organisaties hun achterban om op een consultatie te reageren. Dat kan overigens averechts uitpakken: toen de bloemistenbranche een lobby startte voor een lager minimumuurloon dan wat de regering van plan was, kregen ze kritiek van hun eigen leden.

Bij dit soort mobilisaties wordt vaak een voorbeeldtekst verspreid. Met internetconsultatie kan je dit in kaart brengen door na te gaan welke teksten op elkaar lijken, op basis van overlap in de gebruikte woordcombinaties.

Een voorbeeld is een consultatie uit 2020 over een CO2-heffing voor de industrie.

De consultatie is opengesteld op 24 april. Vervolgens gebeurde er wekenlang bijna niets, tot er op 25 mei opeens honderden mensen reageerden met een voorbeeldtekst van Milieudefensie. Tegelijk was er ook een toename van het aantal reacties van mensen die een eigen tekst hadden geschreven.

Na de campagne van Milieudefensie was er vlak voor de deadline nog een lichte toename van reacties waarbij geen voorbeeldtekst is gebruikt. Daarbij zaten reacties uit het bedrijfsleven - van bedrijven als Shell, BP en kunstmestproducent Yara, en belangenorganisaties van sectoren als de glastuinbouw en de afvalverwerking.

Achtergrond

Tijdens de voorbereiding van wetten, regelingen en beleidsnota’s wordt vaak een internetconsultatie georganiseerd. Meestal zijn er maar een paar reacties (de mediaan is 7), maar soms worden er duizenden reacties ingediend. Recente voorbeelden zijn de consultatie over een vuurwerkverbod (ruim 12 duizend reacties) en over de Tijdelijke wet testbewijzen covid-19 (bijna vierduizend reacties).

In 2016 is een onderzoek gedaan naar internetconsultaties. Daaruit kwam naar voren:

• Vooral hoogopgeleide mannen van 55 jaar en ouder reageren op internetconsultaties. Veel mensen weten helemaal niet dat er internetconsultaties zijn;
• Meestal worden consultaties gehouden op het moment dat een wet al bijna klaar is en er hoogstens nog aan de details gesleuteld kan worden;
• Dat betekent niet dat consultaties geen invloed kunnen hebben. Ambtenaren zeggen dat soms wordt afgezien van een consultatie omdat ze emotionele reacties verwachten, of omdat een wet zo onder vuur kan komen te liggen dat er op zijn minst grote vertraging ontstaat (en ‘bewindslieden zijn over het algemeen niet gecharmeerd van vertraging’).

Uiteraard is het mogelijk dat de manier waarop internetconsultaties worden ingezet sindsdien is veranderd.